PİROMANİ

Nedir?

Sözlük anlamı “yangın çıkarma hastalığı” olarak tanımlanan piromani dilimize Fransızca “pyromane” sözcüğünden gelmiştir. Eski Yunancadan Fransızcaya geçmiş olan “pyro” sözcüğü ateş anlamına gelmektedir. Maninin kelime anlamı ise; kişinin sevinç, güven ve her türlü etkinliğin normal olmayan bir biçimde attığı ruh hastalığıdır. Kısacası piromani; "kasıtlı, yinelenen ve amaca yönelik olarak yangın çıkarma davranışıdır." Dürtü; kontrol bozukluklarından bir tanesi olan piromani hastası olan kişiler, gerçekleştirecekleri eylem öncesinde duygusal uyarılma ve gerginlik yaşadıkları biliniyor. Gerçekleştirdikleri eylem sonrasında ise büyük bir haz duymaktadırlar, kendilerince doyuma ulaşmış ve rahat hissetmektedirler. Piromani hastaları sonucu ne olursa olsun yangın çıkarma dürtüsüne engel olamazlar.

Sigmund Freud, yangın çıkarma isteği ile cinsel güç arasında bir bağ olduğunu ve ateşin cinsel gücün sembolü olduğunu düşünmüştür. Freud; yangın çıkarma davranışını enürezis ile ilişkilendirmiş, daha sonrasında ise kişinin yangın çıkarma eyleminin bir çeşit sembolik tatmin aracı olabileceği görüşünü savunmuştur.

Tanılama:

"Tanının konulabilmesi için bu hastaların neden olduğu yangın çıkarmanın parasal bir kazanç sağlamak için, sosyopolitik bir ideolojinin bir dışa vurumu olarak, bir suç eylemini gidermek için, kızgınlığını göstermek için, intikam almak için, kişinin yaşam koşullarını iyileştirmek için, bir hezeyan ya da bir halüsinasyona yanıt olarak ya da yargılama bozukluğunun bir sonucu olarak yapılmaması gerekmektedir." (Doley 2003)

Piromani hakkında geçmiş dönemlerde fikir ayrılığına düşen insanlar olmuştur. Bazılarına göre piromani gerçekten bir hastalıktır, bazılarına göre ise diğer hastalıkların bir bulgusudur. Yani bu düşünceye göre hastalar aslında piromani değil, başka hastalıklara sahipler ve bu hastalıkla beraber yangın çıkarma eylemini gerçekleştiriyorlardır. Bu düşüncenin yanlış olduğu elde edilen bulgular sonucu anlaşılmıştır. İlk defa DSM-I’ de ek terim olarak literatüre giren piromani, DSM-V sınıflaması içerisinde “yıkıcı bozukluklar, dürtü denetimi ve davranım bozuklukları” olarak yer almaktadır.

Tedavi:

Piromani oldukça az rastlanan bir bozukluktur, yangın çıkarma eğilimi gösteren oldukça fazla psikiyatrik hasta bulunmaktadır. Yangın çıkarma eğilimi gösteren çok sayıda hastaya nadiren piromani tanısı konulmaktadır. Piromani tedavisi hakkında oldukça az yayın bulunmaktadır. Yangın çıkarma eğilimi gösteren ergenlik dönemindeki vakalara erken uygulanacak tedavinin hastalar üzerinde yangın çıkarmadan vazgeçme konusunda oldukça başarılı sonuçlar verdiği bildirilmiştir.

Piromani hastası olan kişilerde genellikle bastırılmış bir öfke bulunduğu düşünülmektedir. Bu bastırılmış duygular kişinin kendini sağlıklı bir şekilde ifade edememesiyle sonuçlanır. Piromani hastası olan kişiler genellikle bastırılmış öfkelerini yangın çıkarma eylemi ile ifade etmektedirler. Tedavi konusunda piromani hastası olan kişilerin bastırdığı duygularının nedenini belirlemeye yönelik çalışmalar yapılmalı, travmatik bir geçmişe sahipler ise travmaya ve etkilerine yönelerek çalışılmalıdır.

Kaynakça:

Doley R (2003) Pyromania: Fact or fiction? . Brit J Criminol, 43:797-807.

Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.